Reflexión individual da poñencia de Fernando Aguilar-Galindo Ávila: "Erradicando os límites da linguaxe para ampliar os límites do pensamento"

Despois da poñencia de Fernando Aguilar-Galindo Ávila non podo deixar de reflexionar no tocante a linguaxe e a súa importancia, xa que, a percepción humana das realidades determínaas xustamente a linguaxe.

E o cerebro constrúe tantas imaxes como as que pode describir a lingua, ou as linguas, que coñecemos e que fabulamos, co cal, se posuímos un vocabulario amplo percibiremos unha perspectiva máis dilatada, diversa e plural da realidade, que se posuímos un vocabulario empobrecido e escaso, xa que reducirá de xeito significativo a percepción do entorno. É dicir, que a linguaxe é un dos factores que afecta á construción do pensamento e permítenos describir e percibir a realidade, de tal xeito que, se algún elemento da realidade carece de nome desaparece de nosa mirada que observa e deixaría de existir.

Podemos comprender e concretar sinxelamente entón, a importancia de deixar de utilizar na nosa comunicación unha linguaxe sexista, xa que, o seu uso, segue a apoiar ás agachadas a naturalización da desigualdade entre mulleres e homes. Onde os acontecementos sociais, as relacións humanas e a cultura, paralizarase e, seguiremos obstruíndo o noso pensamento.

Erradicando os límites da linguaxe.

A linguaxe como instrumento de representación da realidade ten gran impacto sobre o que a xente e o conxunto da sociedade percibe, xa que estrutura o pensamento e é elemento da comunicación e interacción. Ao mesmo tempo, actúa como un mecanismo autorregulador do noso comportamento. Polo tanto, pode e debe ser modificado. Por iso, as diferentes Reais Academias das Linguas do noso Estado español, vense obrigadas a renovar as edicións dos seus dicionarios, incorporando novas palabras ou neoloxismos, desterrando outros en desuso, ou cambiando e actualizando as súas acepcións.

Por iso, é imprescindíbel suprimir os límites opresores do noso pensamento para coa linguaxe e abrir novos espazos de reflexión. Agora ben, provocar estes cambios non depende soamente da vontade, senón que, precisamos dispoñer das ferramentas para que dende calquer ámbito de actuación, poidamos axustarnos ás normas e convencións que nos permitan transmitir mensaxes comprensíbels, e aplicar elementos que favorezan o seu uso integrador, plural, diverso e, especialmente non sesgado por razóns de sexo ou de xénero e que trate a información dende parámetros e medidas non discriminatorias.

No curso da historia, grandes mulleres organizadas e empoderadas de sororidade, fixeron pasos axigantados para cambiar unha sociedade patriarcal e arcaica que dirimía os dereitos e liberdades en función do sexo. Hoxe, ninguén discute os dereitos igualitarios entre homes e mulleres mais, non por iso, os dereitos formais son tamén dereitos reais.

É evidente, que ao longo destes últimos anos a perspectiva de xénero tornouse nun óvulo a hora de abordar os problemas de desenvolvemento, pobreza e desigualdade de oportunidades entre mulleres e homes, o cal, consideramos imprescindíbel para estender as fronteiras do noso pensamento na linguaxe.

Co cal, para rematar cós estereotipos de xénero, é preciso erradicar o sexismo da linguaxe, ou, dito doutro xeito, é imprescindíbel cá lingua perciba a realidade actual, que está marcada pola saída das mulleres ao espazo público, aos espazos de toma de decisións, pola conquista de todos os dereitos humanos e da cidadanía que nos veñen dados por lei. Mesmamente, é imprescindíbel e vital que a lingua facilite a “normalización” dos varóns no ámbito doméstico, nos coidados, e nas súas emocións e afectos, a fin de facilitar unha transición cara unha sociedade máis plural, máis xusta e máis equilibrada.

Ampliando os límites do noso pensamento na linguaxe

O obxectivo que se plantexa é concienciar á humanidade, especialmente aos axentes educativos, no feito de que a lingua, do mesmo xeito cás persoas e a sociedade, está viva, en constante evolución e modificándose de xeito permanente, e así, soslaiar o uso sexista da linguaxe e erradicar, deste xeito, a discriminación e segregación lingüística, e como non, a limitación implicada no noso coñecemento. Para iso, é de recibo potenciar os recursos que existen a nosa disposición para evitar incorrer no sexismo lingüístico. Nembargante, cambiar os nosos costumes non é unha tarefa sinxela e precisa de moito esforzo e vontade, xa que, temos tan interiorizados o androcentrismo e o sexismo, cás veces, non nos damos conta e resúltanos moi complexo distinguilo.

Para facer un uso non sexista da linguaxe non hai fórmulas específicas, senón que, aos poucos, ímonos dar conta a través de claves, guías e protocolos, onde están os sesgos do noso pensamento e de como se volcan a través da linguaxe. Debido a estreita relación que existe entre linguaxe e pensamento, imos ir modificando a nosa linguaxe na medida en que sexamos conscientes e capaces de discernir có usamos incorrectamente, e cando fagamos o esforzo de realizar as modificacións pertinentes no xeito de expresarnos. Folga dicir, que se somos docentes con verdadeira preocupación por aportar unha visión do mundo máis igualitaria e democrática, deberiamos evitar perpetuar ata a saciedade os estereotipos lingüísticos.

Calquer docente debería velar polo cumplimento do principio de igualdade e da non discriminación na educación e formación que emite. As actuais estruturas lingüísticas imperantes na nosa Constitución, perpetúan aínda desigualdades sociais de raíz histórica en relación co nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Por iso, é necesario e apremiante modificar xa de forma inescusábel os usos lingüísticos. Converténdose os dereitos formais en dereitos reais.

Conclusión

Xa para rematar, é imprescindíbel que teñamos ben presente que a lingua ou as linguas, non son discriminatorias, senón que, o que discrimina é o uso que facemos delas, e que é posíbel redactar textos respetuosos e democráticos se partimos da perspectiva de que queremos facelo e contamos cós recursos axeitados.

Se dende calquer ámbito abrimos novos espazos de reflexión o redor do sexismo que existe na linguaxe e na comunicación humana, e potenciamos a utilización dunha linguaxe non sexista, tratando a información dende parámetros non discriminatorios nin invisibilizadores para as mulleres, erradicaremos os límites da linguaxe e ampliaremos os límites do noso pensamento. Xa que, se a linguaxe non nomea ás mulleres, claro está que non existen.

Bibliografía

BUTLER, JUDITH, (2004) Lenguaje, poder e identidad, Editorial Síntesis, S.A., Madrid.

FUNDACIÓN ISONOMÍA, (2008) Claves para un uso no sexista del lenguaje y la comunicación, 2ª edición, -Módulo 3; RENAU MICHAVILA, MARTA, Lo que las palabras esconden: desvelemos el sexismo en el lenguaje-, Castellón de la Plana.

Webgrafía

García, Andrea, Hacia un uso no sexista de la lengua. Salirse de la norma para educar en libertad [En liña]; http://www.educacionenvalores.org/IMG/pdf/lenguaje.pdf [Consulta: 29 novembro 2011]

Ley Orgánica 3/2007, de 22 de marzo, para la igualdad efectiva de mujeres y hombres. [En liña]; http://www.boe.es/boe/dias/2007/03/23/pdfs/A12611-12645.pdf [Consulta: 14 decembro 2011]

V Plan do goberno galego para a igualdade entre mulleres e homes 2007-2010. [En liña]; http://www.burela.org/PDF/5planigu.pdf [Consulta: 14 decembro 2011] Constitución Española, [En liña];http://www.boe.es/aeboe/consultas/enlaces/documentos/ConstitucionCASTELLANO.pdf [Consulta: 23 decembro 2011]